"H μνήμη έχει αξία όχι ως οστεοφυλάκιο αλλά ως καζάνι που βράζει"
Όλα τα λουλουδάκια. --Η ρήση, μάλλον του Jean Paul, ότι «οι αναμνήσεις είναι το μόνο κτήμα, το οποίο κανένας δεν μπορεί να μας πάρει», ανήκει στην εφεδρεία της ανήμπορης συναισθηματολογικής παρηγοριάς, η οποία επιζητεί να πείσει, ότι η παραιτούμενη απόσυρση του υποκειμένου στην εσωτερικότητα είναι ακριβώς η εκπλήρωση, την οποία αυτό εγκαταλείπει. Στήνοντας το αρχείο του εαυτού του, το υποκείμενο κατάσχει το δικό του απόθεμα εμπειρίας ως ιδιοκτησία και έτσι το μετατρέπει πάλι σε κάτι εντελώς εξωτερικό προς το υποκείμενο. Η περασμένη εσωτερική ζωή γίνεται σύνολο επίπλων, όπως αντίστροφα κάθε κομμάτι ρυθμού Biedermeier ήταν καμωμένο ως ανάμνηση μεταμορφωμένη σε ξύλο.
Ο εσωτερικός χώρος, όπου η ψυχή στεγάζει τη συλλογή των απομνημονευμάτων και αξιοπερίεργων της, είναι ετοιμόρροπος. Οι αναμνήσεις δεν γίνεται να φυλαχτούν σε συρτάρια και αρχειοθήκες· απεναντίας, μέσα τους το παρελθόν διαπλέκεται αξεδιάλυτα με το παρόν. Κανένας δεν τις ορίζει ελεύθερα και κατά βούληση, όπως εγκωμιάζουν οι επηρμένες ρήσεις του Jean Paul. Όπου ακριβώς φθάνουν να είναι ευκυβέρνητες και αντικειμενοποιημένες, όπου το υποκείμενο τις θεωρεί εντελώς διασφαλισμένες, οι αναμνήσεις ξεθωριάζουν όπως οι λεπτεπίλεπτες ταπετσαρίες τοίχου στο εκθαμβωτικό φως του ήλιου. Όπου όμως, υπό την προστασία της λήθης, διατηρούν τη δύναμη τους, κινδυνεύουν όπως κάθε τι ζων. Γι' αυτό η στραμμένη κατά της εκπραγμάτισης σύλληψη του Bergson και του Proust, σύμφωνα με την οποία το παρόν, η αμεσότητα, συγκροτείται μόνον με τη διαμεσολάβηση της μνήμης, ως αλληλεπίδραση του τώρα και του τότε, δεν έχει μόνο μια σωτήρια, αλλά και μια καταχθόνια όψη.
Όπως ακριβώς κανένα παλιότερο βίωμα δεν είναι πραγματικό, αν η απροαίρετη ενθύμηση δεν το έχει ελευθερώσει από τη νεκρική ακαμψία της απομονωμένης του ύπαρξης, έτσι, αντίστροφα, καμιά ανάμνηση δεν είναι διασφαλισμένη, αυθύπαρκτη, αδιάφορη για το μέλλον εκείνου που την τρέφει· τίποτε περασμένο δεν γίνεται, με τη μετάβαση του στην απλή παράσταση, άτρωτο από την κατάρα του εμπειρικού παρόντος. Η πιο μακάρια ανάμνηση ενός άνθρωπου μπορεί να αναιρεθεί στην ουσία της από τη μεταγενέστερη εμπειρία.
Όποιος αγάπησε και προδίδει την αγάπη, δεν προξενεί κακό μόνο στην εικόνα του υπάρξαντος, άλλα και στο ίδιο το τελευταίο. Με ακαταμάχητη προφάνεια εισχωρεί στην ανάμνηση κατά τη στιγμή της αφύπνισης μια χειρονομία δυσανασχέτησης, ένας αφηρημένος τόνος φωνής, μια ελαφριά υποκρισία στην ηδονή και μετατρέπει την αλλοτινή εγγύτητα ήδη σε αυτή την ξενικότητα που έχει γίνει σήμερα. Η απόγνωση έχει την έκφραση του αμετάκλητου, όχι επειδή τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να ξαναγίνουν καλύτερα, αλλά επειδή τραβάει στη δίνη της το ίδιο το παρελθόν.
Γιαυτό είναι ανοησία και συναισθηματισμός να θέλει κανείς να διατηρήσει το παρελθόν αμόλυντο από την πλημμυρίδα της βρωμιάς του παρόντος. Καμιά ελπίδα δεν έχει απομείνει για το περασμένο, παρά, εκτιθέμενο ανυπεράσπιστα στη συμφορά, να ξαναπροβάλει από αυτή διαφορετικό.
Όποιος όμως πεθαίνει απελπισμένος, ολόκληρη η ζωή του ήταν μάταιη.
ADORNO, *Minima Moralia*
Όλα τα λουλουδάκια. --Η ρήση, μάλλον του Jean Paul, ότι «οι αναμνήσεις είναι το μόνο κτήμα, το οποίο κανένας δεν μπορεί να μας πάρει», ανήκει στην εφεδρεία της ανήμπορης συναισθηματολογικής παρηγοριάς, η οποία επιζητεί να πείσει, ότι η παραιτούμενη απόσυρση του υποκειμένου στην εσωτερικότητα είναι ακριβώς η εκπλήρωση, την οποία αυτό εγκαταλείπει. Στήνοντας το αρχείο του εαυτού του, το υποκείμενο κατάσχει το δικό του απόθεμα εμπειρίας ως ιδιοκτησία και έτσι το μετατρέπει πάλι σε κάτι εντελώς εξωτερικό προς το υποκείμενο. Η περασμένη εσωτερική ζωή γίνεται σύνολο επίπλων, όπως αντίστροφα κάθε κομμάτι ρυθμού Biedermeier ήταν καμωμένο ως ανάμνηση μεταμορφωμένη σε ξύλο.
Ο εσωτερικός χώρος, όπου η ψυχή στεγάζει τη συλλογή των απομνημονευμάτων και αξιοπερίεργων της, είναι ετοιμόρροπος. Οι αναμνήσεις δεν γίνεται να φυλαχτούν σε συρτάρια και αρχειοθήκες· απεναντίας, μέσα τους το παρελθόν διαπλέκεται αξεδιάλυτα με το παρόν. Κανένας δεν τις ορίζει ελεύθερα και κατά βούληση, όπως εγκωμιάζουν οι επηρμένες ρήσεις του Jean Paul. Όπου ακριβώς φθάνουν να είναι ευκυβέρνητες και αντικειμενοποιημένες, όπου το υποκείμενο τις θεωρεί εντελώς διασφαλισμένες, οι αναμνήσεις ξεθωριάζουν όπως οι λεπτεπίλεπτες ταπετσαρίες τοίχου στο εκθαμβωτικό φως του ήλιου. Όπου όμως, υπό την προστασία της λήθης, διατηρούν τη δύναμη τους, κινδυνεύουν όπως κάθε τι ζων. Γι' αυτό η στραμμένη κατά της εκπραγμάτισης σύλληψη του Bergson και του Proust, σύμφωνα με την οποία το παρόν, η αμεσότητα, συγκροτείται μόνον με τη διαμεσολάβηση της μνήμης, ως αλληλεπίδραση του τώρα και του τότε, δεν έχει μόνο μια σωτήρια, αλλά και μια καταχθόνια όψη.
Όπως ακριβώς κανένα παλιότερο βίωμα δεν είναι πραγματικό, αν η απροαίρετη ενθύμηση δεν το έχει ελευθερώσει από τη νεκρική ακαμψία της απομονωμένης του ύπαρξης, έτσι, αντίστροφα, καμιά ανάμνηση δεν είναι διασφαλισμένη, αυθύπαρκτη, αδιάφορη για το μέλλον εκείνου που την τρέφει· τίποτε περασμένο δεν γίνεται, με τη μετάβαση του στην απλή παράσταση, άτρωτο από την κατάρα του εμπειρικού παρόντος. Η πιο μακάρια ανάμνηση ενός άνθρωπου μπορεί να αναιρεθεί στην ουσία της από τη μεταγενέστερη εμπειρία.
Όποιος αγάπησε και προδίδει την αγάπη, δεν προξενεί κακό μόνο στην εικόνα του υπάρξαντος, άλλα και στο ίδιο το τελευταίο. Με ακαταμάχητη προφάνεια εισχωρεί στην ανάμνηση κατά τη στιγμή της αφύπνισης μια χειρονομία δυσανασχέτησης, ένας αφηρημένος τόνος φωνής, μια ελαφριά υποκρισία στην ηδονή και μετατρέπει την αλλοτινή εγγύτητα ήδη σε αυτή την ξενικότητα που έχει γίνει σήμερα. Η απόγνωση έχει την έκφραση του αμετάκλητου, όχι επειδή τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να ξαναγίνουν καλύτερα, αλλά επειδή τραβάει στη δίνη της το ίδιο το παρελθόν.
Γιαυτό είναι ανοησία και συναισθηματισμός να θέλει κανείς να διατηρήσει το παρελθόν αμόλυντο από την πλημμυρίδα της βρωμιάς του παρόντος. Καμιά ελπίδα δεν έχει απομείνει για το περασμένο, παρά, εκτιθέμενο ανυπεράσπιστα στη συμφορά, να ξαναπροβάλει από αυτή διαφορετικό.
Όποιος όμως πεθαίνει απελπισμένος, ολόκληρη η ζωή του ήταν μάταιη.
ADORNO, *Minima Moralia*
